Primenljivost mjesečnih bilansnih hidroloških modela u promenljivim klimatskim uslovima

Abstract

Mjesečni bilansni hidrološki modeli (MBHM) se često koriste u studijama uticaja klimatskih promjena na vodne resurse. Stoga bi ovi modeli trebalo da daju pouzdane rezultate u promjenljivim klimatskim uslovima. Pouzdanost rezultata simulacija MBHM u ovakvim uslovima, odnosno transferabilnost ovih modela (simulacije u periodima koji se po uslovima razlikuju od perioda kalibracije), nije dovoljno istraţivana ni u domaćoj ni u svjetskoj literaturi. U ovom radu prikazana je opseţna procedura za ocjenu transferabilnosti, odnosno primjenljivosti MBHM-a u promjenljivim klimatskim uslovima. Procedura se sastoji iz analize konzistentnosti efikasnosti modela, ocjene parametara modela i simuliranih komponenti vodnog bilansa, kao i iz subjektivne ocjene efikasnosti i transferabilnosti modela. Predloţena procedura za ocjenu transferabilnosti MBHM-a je u radu primijenjena sa četiri modela: abcd, Budyko, GR2M i WASMOD, na slivu Toplice u Srbiji. Za ovaj sliv, modeli abcd i WASMOD su pokazali bolju transferabilnost od ostala dva modela, ali i oni mogu da se koriste samo u periodima koji se malo razlikuju po svojim hidroklimatskim karakteristikama u odnosu na kalibracioni. Svi razmatrani modeli mogu da se primjenjuju u vodnijim ili sušnijim periodima samo ako su padavine do 8% veće ili manje u odnosu na padavine u periodu kalibracije. Međutim, nijedan model ne moţe da reprodukuje osmotreni oticaj tokom sušnih perioda sa parametrima kalibrisanim u nekom drugom periodu. Uočena je velika varijabilnost u simuliranim zapreminama podzemnih voda i baznom oticaju pri transferima modela, kao i u ocjenama parametara koji su relevantni za njihovu simulaciju, što upućuje da za upravo ove komponente treba mijenjati koncept proračuna da bi se došlo do transferabilnijih struktura modela.