Primena modela razmene količine kretanja za procenu krive protoka u koritu za veliku vodu prirodnog vodotoka

Abstract

U svetu se već dvadeset pet godina razmatraju mogućnosti za poboljšanje procene krive protoka u slučajevima kada se voda izlije iz glavnog korita na plavne površine. Razlog za to je činjenica da su ispitivanja u laboratorijskim uslovima pokazala da se pri visokom stepenu potopljenosti plavnih površina primenom klasičnog pristupa, zasnovanog na podeli korita za veliku vodu na hidraulički homogene segmente i primeni Maningove jednačine, vrednosti protoka precenjuju za više od 60%. Matematički modeli koji su tokom ovog perioda razvijani i/ili unapređivani prvenstveno su proveravani na osnovu merenja u laboratorijskim kanalima u uslovima ustaljenog jednolikog i nejednolikog tečenja. Cilj ovog rada je da se razmotri mogućnost primene jednog od tih modela za procenu krive protoka u koritu za veliku vodu prirodnog vodotoka. Reč je o modelu linijskog tečenja zasnovanom na razmeni količine kretanja između glavnog korita i plavnih površina. Osim razmene količine kretanja turbulentnom difuzijom, ovaj model uzima u obzir i razmenu količine kretanja usled neprizmatičnosti korita, što je jedna od bitnih odlika korita prirodnih vodotoka. Kao primer će poslužiti poprečni presek hidrološke stanice Slovac na reci Kolubari, za koju postoje dostupni podaci osmatranja u domenu velikih voda. Vrednosti protoka koje se dobijaju za najviše zabeležene vodostaje primenom klasičnog pristupa (metode hidraulički homogenih segmenata) i metode razmene količine kretanja uporediće se sa zvaničnim vrednostima RHMZ Srbije.

The hydraulic engineering community has been making continuous efforts to improve the procedure for estimation of a stage discharge curve in a compound channel over the last twenty five years. The reason for this is the fact that tests in laboratory conditions have shown that the classical approach based on the divided channel method, which uses Manning’s equation, overestimates the discharge by more than 60% for high floodplain submergence ratios (> 0.3). Mathematical models that were developed and/or improved during this period were primarily tested using uniform or non-uniform flow data from laboratory flumes. This paper aims at applying one of these models in estimating the stage discharge curve under the flood conditions at one gauging station. More precisely, this will be the exchange discharge model, which is a 1D flow model. Apart from the momentum exchange due to turbulent diffusion, this model also considers the momentum exchange due to mass transfer between the main channel and floodplains, as rivers and streams have non-prismatic channels. The Slovac gauging station on the Kolubara River will be used for the case study, since there are floods observation data for this station available. The discharge values obtained for the highest recorded water levels using the classical approach (divided channel method) and the exchange discharge method will be compared with the official records of the Republic hydrometeorological service of Serbia.