Hidrološke veličine i verovatnoće pojava

Abstract

Predgovor Poštovani čitaoci, Knjiga ,,Hidrološke veličine i verovatnoće pojava”, posvećena je primeni tehnika analize verovatnoće pojava na hidrološke veličine. Sadrži osnovne pojmove sa elementima teorije koje prate primeri. Namenjena je studentima svih nivoa studija hidrotehnike na fakultetima kao i inženjerima u hidrotehničkoj praksi, a takode i meteorolozima. Nastala je kao naslednik knjige ,,Analiza verovatnoće pojave hidroloških veličina” dr Vojislava Vukmirovića, profesora Gradevinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, sada u penziji, koja je 1990. godine štampana u izdanju Naučne knjige iz Beograda i Građevinskog fakulteta u Beogradu. Posle dvadesetak godina i rasprodatog izdanja prethodne knjige, javila se potreba da se tema inovira i proširi, obogati novim saznanjima, a istovremeno da se uočeni nedostaci koriguju. Neka poglavlja iz knjige uzora su izostavljena, dok su nova dodana, a da se značajno ne poveća broj strana publikacije. Obim promena bio je, ipak, toliki da je to postala nova knjiga. Zadržana je forma mešavine klasičnog udžbenika i priručnika, koja ostavlja mesta za buduće dorade i nove ideje.

Sadržina ove knjige rasporedena je na devet glava. Glava 1 je uvodnog karaktera. U njoj se nalaze podsećanja na osnove teorije verovatnoće i matematičke statistike. Tu će čitaoci naći i tekst (sa iznošenjem više detalja) o povratnom periodu, kao i o metodi verovatnosnih težinskih momenata, koja se kod nas veoma retko sreće u udžbenicima i drugim publikacijama, a koja se u svetu u poslednjim decenijama sve više primenjuje. Glave 2–6 se odnose na najvažnije klase neprekidnih raspodela koje se sreću u hidrološkoj i meteorološkoj praksi. U hidrologiji je često neophodno izučavati ekstremne situacije (i napraviti plan obrade). To su, na primer, poplave – prevazilaženje odredenog kritičnog nivoa ili suše – spuštanje ispod nekog kritičnog nivoa. Zato su se medu izučavanim raspodelama načle i one raspodele koje se mogu primeniti u takvim situacijama. Sedma glava počinje navodenjem iskustava (uključujući i iskustva autora ove knjige) o primenama statističkih raspodela u hidrološkoj praksi. Tu se nalaze i razni testovi za proveru da li se neka raspodela može smatrati odgovarajućom za primenu na postojeći niz podataka, kao i metode za donošenje odluke za koju raspodelu se opredeliti u konkretnom slučaju. Medu testovima koji se predlažu za primene nalaze se i Filibenov, Kramer-Mizesov i Anderson-Darlingov test (što je značajna novina u našim statističkim i hidrološkim publikacijama). Glava 8 se odnosi na nalaženje intervala poverenja za kvantile, kako u opštem slučaju tako i u raspodelama važnim za primene u hidrologiji. Glava 9 posvećena je kako primerima izučavanja nekih nizova dnevnih protoka tako i nizovima godišnjih meksimalnih odnosno minimalnih protoka.

U izlaganju obradene materije strogo je poštovan princip postupnosti u uvodenju u nove oblasti teorije i primena. To se ogleda u činjenici da se prvo govori o jednoparametarskoj raspodeli, a onda postupno prelazi na dvoparametarske i troparametarske. Čitalac, koji je dobar poznavalac teorije raspodela, može samo da pogleda definicije koje se odnose na jednoparametarske raspodele i da odmah pređe na dvo i troparametarske. Rezultati za jednoparametarske raspodele tada će se pojaviti kao specijalni slučjevi. Veliki broj tabela i grafičkih priloga, vezanih kako za teoriju tako i za praktične primere, služi da čitaocu i istraživaču približi tematiku na nešto manje strog način. Na nekim mestima se pojavljuju ranije prikazani rezultati, zaključci i formule. Isto tako, navodene su i motivacije za uvodenje novih pojmova, kao i ideje za dobijanje formula. Izmenama i dopunama teksta prethodne monografije doprinela su sva tri autora. Prof. dr Vojislav Vukmirović, kao prvi autor i pokretač stvaranja publikacije, uneo je u poduhvat naslede prve knjige i dao nemerljiv doprinos njenom sadržaju kroz ogromno iskustvo, i na teorijskom i na praktičnom polju primene verovatnoće i statistike u hidrologiji. Drugi autor je prof. dr Jovan Mališić, sa Matematičkog fakulteta u Beogradu (u penziji), koji je uneo svoja iskustva iz teorijske nastave kao i iz bogate saradnje sa stručnjacima drugih struka, a u predmetnoj oblasti. Treći među autorima doc. dr Dragutin Pavlović, značajno je doprineo formiranju teksta i uneo je svoja iskustva iz rada sa studentima na Građevinskom fakultetu u Beogradu, gde je zaposlen. Takode, on je tehnički obradio tekst knjige.

Čitalac ove knjige bi trebalo da poseduje osnovna teorijska znanja iz statistike i verovatnoće. Ovakva znanja se stiču uglavnom na posebnim nastavnim kursevima u okviru matematskih predmeta (statistika, verovatnoća, slučajni procesi). Na Građevinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, u okviru hidrotehničkog usmerenja, ova znanja se stiču i proširuju u okviru kurseva vezanih za hidrološke predmete (Hidrologija, Inženjerska hidrologija, Stohastička hidrologija). Autori se zahvaljuju recenzentima knjige, nastavnicima Univerziteta u Beogradu, prof. dr Jovanu Despotoviću (Gradevinski fakultet), v.prof. dr Vesni Jevremović, sa Matematičkog fakulteta (sada u penziji) i v.prof. dr Jasni Plavšić sa Građevinskog fakulteta, na dobroj volji da pregledaju tekst i daju vredne i korisne sugestije. U Beogradu, Autori krajem decembra 2016. godine V. Vukmirović J. Mališić D. Pavlović Poštovani čitaoci, U danima kada je publikacija pred Vama dobijala svoj konačni oblik i bila spremana za postupak recenzije, napustio nas je prof. dr Vojislav Vukmirović. Iznenada je preminuo 8. januara 2017. godine. Na nama je ostalo da, imajući u vidu njegove želje, savete i sugestije, privedemo kraju postupak dolaska ove knjige u Vaše ruke. Sa pijetetom se sećamo naseg kolege, učitelja i prijatelja. I ova knjiga je deo uspomene na njega.

J.Mališić D.Pavlović